Fran Fotoblog

13 | 2 | 2022

165

Tijdelijke samenhang

12 Acteurs en actrices, ieder in een eigen cocon. Ik tel vier koppels, twee jongens zijn alleen. Niemand heeft de hoofdrol, het belangrijke lijkt zich ergens anders af te spelen. In het midden een poster van de Gay Pride. Heerlijk voorjaarsweer.

Niemand lijkt zich bewust van mijn aanwezigheid; ideaal. De anonimiteit die je zoekt als fotograaf kan de grootste argwaan wekken bij de mensen om je heen. Ideaal is een mix tussen niet opvallen en toch duidelijk maken wat je doet. Ed van der Elsken deed het precies omgekeerd. Iedereen in zijn omgeving moest weten dat hier een hongerige kunstenaar bezig was. En dat werd getolereerd. Je ziet veel mensen vragend in de lens kijken, alsof ze eigenlijk in gesprek met hem zijn. Alles open, direct en eerlijk.

In het begin van mijn opleiding heb ik geprobeerd me daarin te oefenen. Met collega Freek Esser als rugdekking stond ik bij urinoirs om mannen die net naar buiten kwamen vast te leggen. Het liefst op het moment dat ze hun gulp dicht ritsten, dat leek me het allergevaarlijkst. Op de foto’s hebben ze niks in de gaten, maar je ziet verder ook niks.

Echt onzichtbaar ben je pas als iedereen om je heen ook aan het fotograferen is. Deze opstelling/rangorde beviel me meteen. Je voelt je een regisseur. De kijker krijgt de tijd om van item naar item te springen en er een eigen verhaaltje bij te verzinnen. Het hoogtepunt vind ik die wanhopige man die worstelt met het ijskoude bierkarton. Zou hij zo de hele dag hebben gestaan? Of was het zijn laatste poging om de boodschap die daar zichtbaar was te bedekken?

“La Loi du Marché” draait in het Ceintuurtheater. Kan het nog toevalliger?

6 | 2 | 2022

164

Cor Slok leest

Glasnegatief. Alsof je het over mastodonten hebt. Vroeger had ik daar geen belangstelling voor. Rare stijve kleding, onbegrijpelijke gewoontes; overal formaliteit. Er zat meer vastleggen dan leven in. Tot je beseft dat die formaliteit ook ontstond door de camera’s, sluitertijden en gevoeligheid van de emulsie.

“Cor Slok leest”, is de titel, ik voel me een uitverkorene dat ik dit beeld nog kan laten zien. Zo lang ik er voor zorg dat het glasplaatje heel blijft zal Cor in de herinnering blijven. Ik weet niet wie deze vrouw was, alleen dat deze foto op 14 januari 1914 is gemaakt. Ook dat staat op het pergamijnen zakje waar dit negatief in bewaard wordt.

Ik ben ook de rijke schakeringen van de tinten grijs in dat oude materiaal gaan waarderen. Door hun samenhang ontstaat er rust in dit beeld. Die past bij het lezen in stilte. Of de stofuitdrukking; je hoort die prachtige rok ruisen als ze even gaat verzitten.

Het onderwerp, lezende vrouw, doet aan Rembrandt en vooral Vermeer denken. Hetzelfde zachte licht. Hier geen traditionele Bijbel of minnebrief, maar een boek. Ik krijg het gevoel dat Cor dit leest omdat ze dat zelf wil. Ze kijkt ons niet aan. Gaat op in het gedrukte, zij doet er niet toe.

Deze opname is in een serre gemaakt. Daar paste licht meubilair bij, ik herinner me uit de zestiger jaren rotanstoeltjes, alsof je op safari bent in je eigen huis en hier tijdelijk je kampement hebt opgeslagen. Beetje houtje touwtje. Ik kijk naar de poten van die leestafel. De enige onregelmatigheid hier. Anders zou het te perfect worden.

2 | 2 | 2022

163

Zij

Daar is ze weer met haar lichtverwijtende blik. Ik geef haar geen ongelijk. Waarom ben ik haar niet al veel eerder komen opzoeken? “Waar was je nou”, of “Ik heb het altijd wel geweten”, enz. enz. Dit knaagt.

Ik zag haar terug op een CD hoesje van een Belgische dj. “Dansmuziek met een latinotintje waaronder lounge, house, jazz, brazilian grooves, afrobeat en drum-‘n-bass” (Catawiki). Ook dat knaagt. Ik associeer haar altijd met luchtig, blankhouten Zweeds meubilair, anno 1960. Die Buscemi (dj Dirk Swartenbroekx) heeft er niets van begrepen.

Maar waarom zou dit niet een beeld van alle tijden kunnen zijn? Er moeten nog steeds zulke vrouwen bestaan die zo kunnen kijken. Er zit zowel een zacht verwijt in als nieuwsgierigheid. Om dat te onderzoeken bedek ik eerst haar linkeroog en kijk naar het rechter. Omdat het de laatste indruk is die we meekrijgen. Het linkeroog zet de toon, rechts maakt het af. Dat oog kijkt me lichtverbaasd en onderzoekend aan.

Maar we lezen van links naar rechts. De oogleden rond haar linkeroog zijn perfect amandelvormig. Het maximale wit er omheen geeft je de indruk dat ze niet verder open te sperren zijn. Blijkbaar kan zij haar ogen niet geloven. Dat veegje boven haar wenkbrauw maakt het nog indringender.

Eerst dat verbaasde oog, dan dat onderzoekende oog. Emotie en analyse zijn elkaars uitersten. En dat in een neutraal gezicht maakt haar puur en eerlijk. Ze lijkt niets te verbergen. Blijkbaar ben ik dat nooit vergeten sinds ik haar voor het eerst zag. Dat moet toch zestig jaar geleden zijn. Maar waar?

Ik voel hoe haar lichtspottende blik me achtervolgt tot de volgende ontmoeting.

De foto is van Otto Steinert uit 1960 en heet “Bildnis Gitta/Mädchenporträt Gitta”.

30 | 1 | 2022

162

Het haast

Tekst in een beeld, altijd een gevaarlijke combinatie. De interpretaties van foto’s mogen verschillen, maar met teksten en taal moet je oppassen. Het woord was altijd belangrijker dan het beeld. Godsdienstoorlogen en schriftgeleerden.

Ik had de keuze: dat woord/logo buiten beeld te houden of het ergens een onderdeel van laten worden. De verandering van een ‘K’ in een ‘Q’ is natuurlijk markant en doet vernieuwend en tegelijk vertrouwd aan, maar vond ik voor de rest niet zo van belang.

Maar ik zag wel een band met het gehaaste jonge publiek in de Haarlemmerstraat. De vluchtige fietsers en die lege tas waren er de symbolen van; iedereen leek op weg of kwam net terug van het boodschappen doen. Haastig en ook anoniem, die zonnebril was er een voorbeeld van. Daarom moest die in het midden.

Iedereen ging voorbij aan die prachtige kopie van het huwelijksportret van Isaac Massa en Beatrix van der Laan uit 1622 (400 jaar!) van Frans Hals dat daar ook hing. Hoe is dat daar ooit terecht gekomen? Moet een cadeautje aan de buurt zijn? Ik ontkom niet aan die licht meewarige blik van Isaac bij al die 21e eeuwse drukte, al ging het Hals om iets anders. Gelukkig staat er uiterst links iemand die me bij de les houdt. En nu U ook.