franfotoblog

21 | 4 | 2021
87

De onbevangen blik

Foto’s kun je ook indelen naar het toestel waar ze mee gemaakt zijn. Bij foto’s ‘op de maan’ denk ik altijd ‘Hasselblad’. Eén arm uit beeld betekent ‘mobieltje’. 

Hoe gedraagt een fotograaf zich daar dan bij? De prachtige lach van deze fotografe/filmster is tijdens het introduceren van een nieuw boekje, binnen een seconde veranderd van aan- naar afwezigheid. Daardoor ontstaat de indruk van oppervlakkigheid. 

Terwijl ze uitleg geeft, moet ze al pratend iets aan de instelling van de camera veranderen. Opeens is haar blik gericht op iets onder de middellijn, en lijkt ze zich niet meer bewust dat de camera doorfilmt. Je krijgt het gevoel dat je dit niet had mogen zien. Zo zijn we geconditioneerd door het kijken naar films en t.v. De argwaan in me wil zelfs dat ze het er in heeft laten zitten omdat het filmpje daardoor realistischer wordt en het waarheidsgehalte zal verhogen. 

Die glimlachfoto kan schijn zijn, de lege blik ernaast niet. Dat ‘lege blik’ leen ik even van Paul Huf. Fotomodellentaal. Neutraal kijken, het gaat om de kleding. Toch zou ik de uitdrukking op de tweede foto liever ‘onbevangen’ willen noemen. Ze weet niet dat ze zo kijkt, pure onschuld. 

Nu weer even verder luisteren.


Bron: https://www.facebook.com/watch/?v=3221053161314674

17 | 4 | 2021
86

Wit over zwart

Af en toe voel je je als fotograaf begenadigd. Niet alleen omdat je wat kunt creëren, maar omdat je soms mensen ontmoet die belangrijk zijn voor je ontwikkeling. Ik had een serie portretten in gedachte, die wat aandacht zou geven aan zwarte cultuurdragers. 

Zo heb ik Felix de Rooy gefotografeerd. In 1990, het Tropenmuseum. Hij had er een fantastische tentoonstelling ingericht over de manier waarop zwarte mensen werden afgebeeld: “Wit over Zwart”. Het meeste uit zijn eigen verzameling, hij moet toen al jaren bezig zijn geweest met dit onderwerp. 

Uit de TM folder: “Wit over Zwart is een tentoonstelling over hoe een witte meerderheid zich al eeuwenlang een beeld vormt van een zwarte minderheid, een tentoonstelling over macht en vernedering.” 

Veel reclame-uitingen. Je kon zien hoe er komische  typetjes werden bedacht om allerlei producten te kunnen verkopen. Ik herinner me het terugtrekken van de Golliwog als mascotte voor Robertson’s marmalade in 1983. Je zag het ook in Amerikaanse films, je kende het al uit stripverhalen. 

Felix de Rooy is nog steeds werkzaam als multimediaal kunstenaar, conservator, regisseur, film- en theatermaker, schrijver, en wordt nu door het Stedelijk Museum als onderdeel van de Surinaamse School gebracht en hij is ook  te zien op het Black Light Festival in het EYE Filmmuseum. 

You Tube:  Need for legacy #2 - Fel#DCCBB5

15 | 4 | 2021
85

Zwart over zwart

Ik weet wanneer ik m’n meerdere moet erkennen. Ik kan best een aardig intro bedenken, maar niet zo pakkend als die covertekst met zo’n foto. Klasse. 

Het boek heet “Decolonising the Camera - Photography in Racial Time” van fotocurator Mark Sealy. Eerst de hinkstapsprong in het juist uitspreken van de Engelse titel. Dan de betekenis. En daarna het besef dat het een actueel thema is. En tenslotte m’n vraagtekens bij de coverfoto die daarvoor gebruikt is. 

Toch maar even de winkel ingelopen om het te bekijken. De afbeeldingen in het boek gaan over hoe zwarte mensen meestal werden afgebeeld. Een manier van denken die altijd ongemakkelijk aanvoelde. Er staat een foto in van 12 Congolezen, eind negentiende eeuw, die bij The African Oil Nuts Company werkten. Ieder heeft een letter op hun borst staan: “Happy New Year”. 

Duidelijk. Maar de coverfoto dan? Is deze foto ook zo’n voorbeeld? Een gespierde torso houdt een klapcamera tussen z’n benen. Zwarte mannen: macho, macho. De foto werd gemaakt door Rotimi Fani-Kayode (’55-’89) een Nigeriaanse fotograaf die zich o.a. bezighield met de emancipatie van de zwarte homocultuur. Z’n werk heeft connecties met dat van Diana Blok en Marlo Broekmans uit dezelfde tijd. Jezelf ontdekken door foto’s te maken was toen een trend. Veel mystieke symboliek. 

Knullige klapcameraatjes hoorden daar niet bij. Ik zie het eerder als een boodschap om zo’n machogevoel belachelijk te maken. Fani-Kayode had ook een moderner, indrukwekkender toestel kunnen gebruiken. De viriliteit blijft natuurlijk, maar dat hoort bij mannelijke sexualiteit. Ik denk dat, net als Erwin Olaf toen, daar ook het fijne van wilde weten. Of hij akkoord was gegaan met het gebruik van deze foto is iets anders, omdat hij bij de publicatie al dertig jaar dood was. 

Ik denk eerder dat bij de uitgever het shockeffect voorop stond. Dat daarvoor een zwart lichaam gebruikt kon worden deed schijnbaar niet terzake. Behoorlijk ‘colonized’, eigenlijk.

Fotograaf Rotimi Fani-Kayode
10 | 4 | 2021
84

Steve van Zandt

Hotel American. Steve van Zandt. Gitarist, acteur, activist. Ik had er zin in, hij niet. 

Het imago van een popster nodigt uit om door te prikken. Zeker als het intelligent gebruikt wordt. Deze man werkt onder drie aliassen. Zijn uiterlijk hoeft hij daar niet voor aan te passen. Sultan? Voodoo-adept? De bandana verbergt littekens van een auto ongeluk volgens Wikipedia. Of gewoon kaal? Die indringende blik is geleend van gangsters uit New Yersey. Later ook gebruikt in zijn rol bij The Sopranos. 

Maar wil je dat als fotograaf herhalen? Om aan elkaar te wennen ga ik er maar op in. Hij zit. Ik ga staan. Meer overwicht. Zijn blik wordt intenser. Die ogen liggen nu op de loer. De linkermondhoek in standje ‘ontevreden’. Tough guy. 

Maar dan vraag ik ‘m wat. Iets over Southside Johnny. Zo'n vraag waar hij wel op moet antwoorden. Kan hij zich nog herinneren of Johnny en Lee Dorsey samen die dialoog op “How come you treat me so bad” hebben ingesproken, of apart? Hij heeft dat nummer geproduceerd en geschreven. Om even na te denken vergeet hij z’n mimiek en kijkt opzij. Hebbes. 

Na z'n antwoord vindt hij het nu wel genoeg, of doorziet mijn trucje. Opeens zegt iemand achter me: “Smokey Robinson is in the Hotel!”. Alsof het zo is afgesproken, staat hij meteen op en is de kamer uit. Goeie act. Bij de balie beneden weten ze van niks.