franfotoblog

Uit een kartonnen kinderkoffertje 4

Bij een serie prentbriefkaarten met foto’s van Paul Huf uit 1949 van Art Unlimited, vroeg ik me af hoever je mag gaan in het vernieuwen van kleur in oude beelden. Bij de verfrissing van de dia hierboven heb ik dat ook. Schijn bedriegt snel. 

De foto van Huf was gemaakt op Schiphol ter ondersteuning van een KLM campagne. Een jongen, begeleid door een stewardess, loopt over het platform en zwaait met sambaballen. Aan het toestel en hun kleding is te zien dat het om een oude foto gaat. Gemaakt in kleur, toen al, het kan niet anders dan dat ze verkleurd moet zijn. Maar hoeveel verkleurd mag dat zijn? De retoucheur voor deze foto heeft de opfrissing zo klein mogelijk gehouden. Alles heeft nog steeds een grijs/blauwe kleurzweem. Het rood van de KLM Tankdienstauto’s, de lipstick van de stewardess en het rood op de staart van de DC 3 zijn meer rossig dan echt dieprood. 

Moet een nieuwe vernislaag op de Nachtwacht zo helder mogelijk zijn of past een lichte vergeling beter, omdat je dan eerder aanvaardt dat het schilderij al 380 jaar oud is? 

Aanwijzingen dat het om een oude voorstelling gaat, zijn essentieel. Je kijkt meteen naar kleding, apparatuur of haardracht etc. Koken er nog steeds vrouwen in pannetjes langs een kanaal op camping gaz setjes? Zou kunnen, actualisering in kleur doet dan niet raar aan, maar bij die KLM foto was er geen ontkomen aan; gedateerd. 

Als ik moet kiezen tussen deze twee zou ik de linker nemen. Door de wasem van de ouderdom vind ik het feestelijker en kan ik me makkelijker voorstellen waarom de fotograaf deze foto toen moest maken. Het vrije, ongebondene, eindelijk vakantie, van vroeger komt beter tot z’n recht. En de armoe in de kleur gaat goed samen met dat primitieve koken. Of de blijdschap dat zulke beelden nog bestaan.

Kertész

Een aandenken, iets stoffelijks, iets om vast te houden. Om later nog eens te bekijken. Een boekje en een folder. In het boekje een paspoortachtige foto van een jonge vrouw met diepliggende ogen, een opdracht (“For Elizabeth  A.K.”), een verbeterde prijs (“5”) in potlood, en de namen van vorige eigenaars (“G. en Y. Tromp 1/7/81”). Het heet “Portraits” André Kertész. 

Het vouwvel heeft de kenmerkende Crouwel typografie, die het Stedelijk Museum een onpartijdig karakter gaf. Geen kapitalen of schreven, geen pretenties. Alles was even belangrijk. Typografie om de toegankelijkheid maar te vergroten. En, door de dikte van de letter, toch de nodige portee. Nergens kleur te bekennen, alleen maar onderkoelde hartstocht. De bescheidenheid om je eigen naam in grijs te drukken. 

De vrouw aan wie dit boekje (“Portraits”) is opgedragen is Elizabeth Sali. Kertész trouwde met haar in 1933; het moet de liefde van zijn leven zijn geweest. Ik zie dat terug in zijn boekje met Polaroids, die hij bijna vijftig jaar later maakte uit zijn raam in New York (1981): “From my window”. Elizabeth was toen al vijf jaar dood. Het zijn foto’s zoals je die op latere leeftijd maakt, met weinig inspanning, alleen essentiële onderdelen zoals een hart van glas, twee glazen beeldjes en wat regen op het raam. 

In de folder een analyse van Els Barents: ”Zijn foto’s onderscheiden zich door een verassende speelsheid en menselijkheid. Hij beschikt over die bijzondere fotografische intuïtie om zijn onderwerpen niet van hun context te isoleren, maar om juist te kunnen anticiperen op een verscheidenheid van niveaus, van leven en van motieven voor zijn lens, die hij moeiteloos lijkt te componeren tot harmonische vormen op het platte vlak”.

Avati

Uit het boekenhuisje aan de Amstelkade. Meegenomen omdat ik net in ‘Het teken van de Dood’ over Moravia en zijn bezoek aan Jan Wolkers op Texel had gelezen. Kan geen toeval zijn. Maar eigenlijk om de James Avati-cover en de foto achterop. 

Deze Signetuitgave komt uit maart 1952 en is de tweede druk. Het zijn de hoogtijdagen van de gevaarlijke vrouwen. In films, de reclames en op de boekomslagen. “Was She Good - or Was She Bad?” staat er op de cover. Die trend was al voor de oorlog merkbaar, maar werd nu ook gebruikt als waarschuwing en verleidingsfactor. 

In het definitieve boek over James Avati van Piet Schreuders en Kenneth Fulton (010 Publishers) staat dat Avati voor de herdruk van 1958 het interieur achter haar heeft weggeschilderd. Schaamden de illustrator of de uitgevers zich voor de schamele, rommelige inboedel? Komt ze teveel over als een slordige sloerie, een verwarde vrouw? Zo moeten Amerikaanse soldaten tijdens de oorlog Italiaanse vrouwen hebben ervaren, volgens de uitgevers. Of Avati wilde een breuk met het verleden. 

Hij werkte meestal naar foto’s. In zijn studio construeerde hij met vrienden of familie, voorstellingen die bijna letterlijk werden nageschilderd. Ik weet niet of het voor meer Signetuitgaves gold, maar voor ‘The Woman of Rome’, staat op de achterkant ook de foto van het model dat Avati gebruikte. 

Je ziet de verschillen in kleine, maar belangrijke details. Op de cover houdt ‘The Woman’ haar rechterarm op haar rug, op de foto staat die in haar zij en komt wat zelfbewuster over. Haar linkerhand hield oorspronkelijk een ronde vorm vast, te zien aan de kromming van haar vingers, op de boekcover zoekt de hand houvast aan de rug van een stoel. Onzekerheid en houvast. Haar gezichtsuitdrukking is er wat schamperder op  geworden, een vrouw die wat heeft meegemaakt. Ben benieuwd.