franfotoblog

Bovary / Astrid / Brakman / Bovary

Gustave Flaubert: Madame Bovary, Paris / Bibliothèque Charpentier 1922.
Tussen pagina 312 en 313 vind ik een bladwijzer. Uit de “Série: Reine Astrid – 24 sujets différents” van Côte d’Or. Dit is nummer 6. “La Reine Astrid avec la Princesse Joséphine Charlotte et le Prince Baudoin à Stuyvenberg en 1932”. Een ingekleurde zwart/wit foto. 

Astrid, de ‘Sneeuwprinses’, de eerste vrouw van Koning Albert, kwam uit Zweden. Een van de eerste vorstinnen met glamour. Ze staat in mijn top tien van mooiste rouwzegels. Verongelukt op haar 29e, doordat Albert z’n stuur niet onder controle kreeg. Het echte verdriet van België in 1935. 

De schrijver Willem Brakman was toen 13. Net oud genoeg om iets voor onbereikbare vrouwen te voelen. Filmsterren of actrices; bij chocolade kon je plaatjes van ze krijgen. In de film ‘Der Blaue Engel’ uit 1930, blazen een paar schooljongens over een prentbriefkaart. De vastgeplakte vogelveertjes bedekken de benen van Marlene Dietrich. 

Brakman: “De grote liefde uit mijn jeugd was de witste der witte vrouwen, koningin Astrid. Ik kon van haar beeltenis niet scheiden en trok met ‘Het Leven’ (weekblad) door de wereld, van voor- naar achterkamer en naar de w.c. achtervolgd door mijn moeder die onraad rook, nonde ku.

‘Jongen,’ zei ze, ‘wat zie je bleek, wat is er?’
‘Niets,’ zei ik.
‘Spreek de waarheid,’ zei mijn moeder.
‘Goed,’ zei ik, achter die deur daar vernietigde ik mijn zaad tegen de glimmende bladen van ‘Het Leven.’
‘Jezus,’ riep mijn moeder, ‘je hebt nog een heel leven voor je.’
Ze wist altijd precies wat me dwars zat.”

Uit: ‘Het Zwart uit de Mond van Madame Bovary’ van Willem Brakman.

Dynamite Willie

New York, 1973. Na de film van fotograaf Gordon Parks: “SHAFT”, uit 1971, ontstond de ‘Blaxploitation’. Een soort Brexit maar dan voor films, waarin de meerderheid van de acteurs zwart was. Een nieuw zelfbewustzijn. We wilden meer films over gevaarlijke, slimme zwarte mannen. Of zwarte vrouwelijke geheimagenten. James Bond met zout én peper. 

De gedachte aan ‘The Harlem Renaissance’ uit de late twintiger jaren ligt om de hoek. Ik denk meteen aan een foto van James van der Zee, dé zwarte fotograaf voor Harlem uit die tijd. In 1932 maakte hij  'Couple in raccoon coats'. 

Een luxe auto met een reservewiel: ”Simply drippin’ with chrome”. Achter het stuurwiel en naast de treeplank, een man en een vrouw in enorme jassen van wasbeerbont.
Waar hebben ze die vandaan? Dit ging in tegen alles wat in die tijd over ras, klasse en succes algemeen aanvaard was. En tot op de dag van vandaag, de harten van verkeersagenten sneller doet kloppen. 

‘Dynamite Willie’ speelde, tongue in cheek, met dat vooroordeel. We kunnen niet om het cliché (en onze afgunst) van de goed geklede zwarte man heen. Bovendien staat bont al eeuwen voor macht. 

Ik liep door Harlem en kwam midden in een filmscène terecht. Willie (Roscoe Orman) moest op de volgende take wachten. Ik kon wat foto’s maken. Na een tijdje vroeg een persagent wat ik daar aan het doen was. “No pictures!” Speelfilm is kostbaar. Publiciteit houdt men liever zelf in de hand. Ik liet hem mijn pas zien. Deze film zou Holland toch niet halen. “Okay, en nou wegwezen.”

Age tendre

Ik heb die koffievlek laten zitten. Bij zoveel lieflijke onschuld hoort ook wat onrust. De echte stofjes moesten wél weg, al had iemand anders dat ook al heel nauwkeurig gedaan. Daar is een loep bij gebruikt. Dát gegeven en een datumstempel op de achterkant: “-- AOUT 1973”, maakt dat deze twee foto’s professioneel overkomen. 

Het licht komt van beide kanten, ideaal. De lichtgrijze tinten passen bij wat je hier denkt te horen. Bescheiden, nooit agressief. Zoals meisjes horen te zijn. En zeker Franse meisjes. Met namen alsof ze eigenlijk jongetjes zijn, zoals Pierrette, Antoinette, Claudette, Georgette of Jeanette. 

In een cultuur waar een blad gericht op meisjes, ‘Mademoiselle Age Tendre’ heette. En volwassen vrouwen als Bébé, Sheila (staartjes met strikjes) of France Gall (“Je suis une Poupée de Cire”) rolmodellen waren. Waar zangeressen zuchtend zingen of fluisteren zoals Juliette Greco. Erg sexy, maar ook verwarrend als je dertien bent. 

Van wie zou deze kamer zijn? Zo te zien van het rechter meisje. Ze staat midden voor de partituur, spant zich het meeste in en heeft een ernstige blik. Ze wil dat het goed gaat. Haar vriendin staat aan de zijkant en lijkt haar meer te begeleiden. Die is hier te gast. Toch wil ik dat het haar kamer is. 

Aan de muur hangt een affiche van Natacha, een Franse strip over een ‘l’Hôtesse de l’air’. Jacques Dutronc had er toen een hit mee. Meisjesdromen over verre landen, knappe piloten en verzorging in de cabine. Het blonde meisje zou een perfecte stewardess kunnen worden. Tijdloos gezicht en een natuurlijke elegantie. Kijk naar haar linker wijsvinger. Zo doe je dat. Op de radio hoorde ik ooit de schrijver Thomas Verbogt iets vertellen over “Een gelukt meisje”.

Fotograaf onbekend

Oom Loek

Kreeg onlangs een rare schok. Na de regeringsmededeling Nederland tijdelijk in quarantaine te doen, was het doodstil in de stad. Het voelde aan als een bezetting of een feest dat ergens anders plaatsvond. Trams reden leeg naar hun eindbestemming. Ik fietste door de Spiegelstraat richting Rijksmuseum. Zou daar nog wat gebeuren? 

Plotseling zie ik vanuit m’n rechterooghoek iets voorbijschieten dat daar niet hoort. Iets van lang geleden waar ik bij betrokken was. Was dat niet in een etalage? Dat kan niet, het zal toch niet. Ik keer meteen om, fiets terug en kijk naar een afbeelding die ik zeker zestig jaar geleden voor het laatst zag. 

Dat was de eerste keer dat ik een foto te zien kreeg van een jong iemand die er niet meer was. Dat zag je aan zijn formele blik en vervagende schouders. In de lijst ernaast stond een foto van een jonge vrouw. Soft focus, krullen en een randloze bril zoals Glenn Miller. Mijn oma zei me dat dit zijn verloofde was. Oom Loek was in 1944 met haar op de motor verongelukt. Ze stonden bij een stoplicht te wachten, naast een truck met een gastank. Die ontplofte. Hij was 25. 

Zo’n plotselinge, toevallige ontdekking, maar ook de rauwheid van een vergeten familietragedie die nu openlijk te koop stond, maakte de vervreemding nog groter. 

Op het lege plein voor het Rijksmuseum stonden twee motoragenten die niets te doen hadden. Op de gevel hing een banner met een afbeelding van Christus die ons een open wond toonde: “Temporarily Closed.”