Rattraper le temps perdu
Lastig om hier woorden voor te vinden. De spiegeling had me verleid. En die pijlachtige rails om de laaddeur open te schuiven, of dat ik nog net een randje achterlicht mee kon nemen. En de kleur, natuurlijk. Maar eigenlijk ging het over de vervormende weerspiegeling van die auto er tegenover. Alles had daardoor vaart.
Ik moest even wachten op een toefje zonneschijn dat in het achterlicht van die auto zou reflecteren. Toen dat ook nog een stukje van een velg oplichtte zat alles goed. Maar wat was nou de onderliggende aantrekkingskracht?
Die vervorming deed aan die fenomenale foto van Lartigue denken. De vaart die hij in een foto uit 1912 van een raceauto had gecreëerd, is me altijd bijgebleven. Hét toeval in optima forma, wat heel goed paste bij het daredevil gehalte van de berijders en hun machine in die tijd. Alles stond nog in de kinderschoenen, maar was niet meer te stuiten.
Om de auto scherp in beeld te houden bewoog Lartigue z’n toestel mee met de snelheid waarmee de wagen zou passeren, het zgn. ‘meetrekken’. Daardoor zijn de toeschouwers scheve silhouetten geworden. Maar het meest swingende is dat rechterachterwiel. Dat had net iets meer vaart dan het horizontaal oplopende sluitergordijn van zijn camera.
Bijna zoals een streep licht in een scanner met een bewegend onderwerp. Hier ontstond de streep doordat een eerste sluitergordijn naar boven optrekt, gevolgd door een tweede. Die snelheid waarin ze elkaar opvolgen, stel je in met je sluitertijd. Maar in die streep beweegt de cirkel van een autoband. Het bovenste deel zal dan verder vooruit lijken als het onderste deel tijdens het belichten, en er scheef uitzien. De mensen langs de kant van de weg en vooral die paal die zich dwars door de ‘cockpit’ lijkt te boren duwen het vehikel bijna helemaal het beeld uit.
Grand-Prix-ACF-Dieppe-photograph-Jacques-Henri-Lartigue-1912-Yale-University-Art-Gallery.webp
Overbruggen
Deze foto van de familie van het Reve bij de Magere brug (1947), werd gemaakt door Annelies Romein en komt uit het archief van het Maria Austria Instituut. Gerard zit apart, zijn vader Gerard sr., Karel, zijn vrouw met kind en mevrouw van het Reve.
Iedereen op z’n paasbest. Zijn ze komen lopen vanaf de Israëlskade? En waarom hier afgesproken? Er is nauwelijks gebruik gemaakt van deze historische locatie. Bij het kijken naar oude foto’s wil je het heden erbij betrekken. Hoe is het nu? Dan ontstaat het gevoel dat je je op een historische plek bevindt; hier stonden zij ooit.
Je herkent deze locatie, je wilt er meteen heen om net zo’n foto te maken. Mag die afwijken van het origineel? Of moet het neutraal blijven? Als ik afstap, staat er net een Italiaanse familie te overleggen welke Amsterdamse hotspot als volgende zal worden bezocht. Beter kan niet.
Als je twee foto’s naast elkaar zet, ga je automatisch vergelijken: Amsterdammers en hun stad naast een toeristische trekpleister, zwart/wit tegenover kleur, vierkant of langwerpig, een open en gesloten groepje, formeel gekleed of sportief, geposeerd naast naturel, kaalslag en nu een weelderige boom.
Dan komt de eerste dooddoener; is dit wat er bijna tachtig jaar later van terecht is gekomen? Kinderen met veiligheidshelmen, schaarse kleding en een apparaatje dat je de weg wijst?
Dezelfde vraag waar de Van ’t Reve’s zich in die tijd ook al mee bezighielden. Wat had het communistisch verzet in de oorlog nou eigenlijk opgeleverd? Elk antwoord was mogelijk, je schoot er niets mee op.
De enige constante is een brug als locatie. Van toen naar nu.