Under Cover
Iedereen kijkt of ziet iets anders, ook al is het onderwerp hetzelfde. Je kijken wordt bepaald door ervaring, voorkeur, karakter of afkomst. Een belangrijke tentoonstelling voor mij was: “Hée…Zie je dat?”, van Ed van der Elsken in september 1966. De bezoeker moest zich net zo verwonderen over het geziene als de fotograaf.
Maar hoe gaf hij door wat hij gezien had? Hoe maakte hij dat wij even net zo wilden kijken als hij? Wat voor onderwerpen vindt iedereen interressant? Hoe veraf ging hij staan of hoe dichtbij? Moest je wat je belangrijk vond in het midden zetten? Of kon je het ergens verstoppen in je foto? Wanneer was het alledaagse bijzonder?
Ik keek uit m’n rechterzijraam en zag dit. Een soort maankarretje dat schuin geparkeerd stond met een wegwerkersjasje over de rugleuning. De bestuurder had schijnbaar overal maling aan en was in de haast verdwenen. Wie doet me wat? Die onverschilligheid werd geaccentueerd door dat lege semi-overheidsjasje. Zoals een dokter fout mag parkeren als hij het bordje “op visite” maar achter z’n voorruit zet. De ‘nood breekt wet’ regel.
Hoe breng je zoiets toch terloops in beeld? Met scherpte en onscherpte kan je al een hoop sturen. Maar ik wilde hier een objectief beeld waarbij mijn keuze niet voorop stond. Een ander, lager, standpunt zou alles meer gelijk schakelen doordat er minder ruimte tussen de voertuigen zou zitten. Dat jasje valt van zichzelf al genoeg op.
Het verhaal vertelde zichzelf dan wel. Hoe een jongen, die kramen heen en weer reed van de opslag naar de markt, even bij z’n jarige broer op bezoek ging met een fles jenever, dat snapt iedereen.
Souvenir
Het gevoel naar een medaillon te kijken, zo’n fotootje dat je in een hartje om je nek draagt en af en toe open kunt klappen. Dan weer of het normaal is om een brandende sigaret in een gezicht uit te uitdrukken.
Het verschil tussen fantasie en praktijk is hard. Van het Gran Palace is niets meer over. Mary M. uit Liverpool mailde: “We used to go to Lloret de Mar, quite a bit in the 80’s, had some great times there. I have been looking for the Gran Palace online but can not find it. It was a cabaret/flamenco nightclub on the outskirts on Lloret. Maybe it changed its name. Can anyone help? Love to know if its still there.”
Een antwoord was: “No sorry the Gran Palace closed down many years ago, although the premises are still there they are no longer used for anything, which is a shame!”
Voor mij is ‘Gran Palace’ een afkorting voor “Granny’s Palace”. Iedere bezoekster werd door de huisfotograaf vereeuwigd. Zo te zien een professional. De flits kwam van links zodat je haar gezicht goed kan zien. Geen reflecties op haar brillenglas. Zacht ingesteld, precies voldoende voor een echte huidtint. Ook genoeg om haar alleen te laten zien. En net voldoende schouderbandjes, geen schijn van bloot. Een herinnering voor haar en verdere reclame voor het ‘Palace’.
Dit moet een lucratief bijproduct geweest zijn. Een glazen asbak die precies past in een plastic asbakvorm, waar je de op maat gestanste foto inlegt. Het deed me denken aan rondvaartfotografie. Op het moment dat je aan boord ging werd er een foto van je gemaakt, die tijdens de tocht razendsnel werd ontwikkeld en afgedrukt. Na de rondvaart hingen alle foto’s aan een bord op de steiger.
20 à 30 Foto’s waar steeds hetzelfde op te zien was, het historische moment dat mensen een boot instapten, niet wetende wat ze te wachten stond. Ik werd altijd hebberig van wat bleef hangen. Bij dit souvenir zie ik een tafel vol asbakken met verschillende inlays. Alles wat niet verkocht werd of afgehaald werd later opnieuw aangeboden. Alleen de inhoud verschilde.
Boeken op het oorlogspad
Finterdun en afgescheurd, vol vlekken en vergeeld. Dit stukje papier maakt het gevoel van schaarste in het verkrijgen van boeken in een oorlog meteen reëel. “This edition of an American book is made available in various countries only until normal free publishing, interrupted by Axis agression, can be reestablished”.
Zo’n tekst leest als een berisping, een onbekende overheid beslist wel wat het beste voor ons is. Of neemt het morele standpunt in dat zij geen deel wil hebben aan wat er zich op het wereldtoneel afspeelt. Omdat de rest van het boek ontbreekt krijgt dit overblijfsel opeens een spookachtige rol. Zat het nou vast aan een echt boekblok? Of was het een voorproefje van een latere uitgave? Het is de cover van een nooduitgave, zoals noodmaatregelen, noodgeld of noodwoningen ook in zware tijden opduiken.
De titel van Hemingway’s boek past daar wel bij: “Voor wie het uur geslagen heeft”. Het plaatje van Miss Liberty maakt het af, nog nooit heeft ze die functie van een licht in de duisternis, zo stevig vertolkt als toen.
“Overseas Editions, inc” staat er onder; dit boek was voor soldaten in het buitenland. Lichtgewicht in je ransel. En tot de bevrijding zou er van een normale kleurige cover geen sprake zijn. Geen feest, geen plezier, geen verleiding of glamour in het ontwerp. Het eenvoudige uiterlijk doet denken aan de sobere typografie van Franse boeken in de vijftiger jaren.
Catawiki: “Overseas Editions were an early publishing venture of the Council on Books in Wartime, a non profit American group made up of publishers, librarians, and booksellers. Its target was as much European civilians as it was Allied soldiers. Each paperbound Overseas Editions was printed in the same format, with a plain cover; they were smaller and lighter than most hardbound books.”
Volgens de Universiteit van Virginia waar men bijna alle boekjes heeft bewaard die zo zijn uitgegegeven, komt deze editie uit 1942. Tachtig jaar, en nog steeds actueel.
Menton
Was even weg. Een oud Kodak negatievenzakje bracht me naar Menton, en ineens reed ik over de Promenade du Soleil, richting San Remo. Langs het Musée Jean Cocteau! Het was wel even wringen langs die Streetviewwagen, maar ik had haast.
Soms heb ik de neiging om plaatsnamen een eigen cultuur toe te kennen. Als ik ‘Breda’ hoor krijg ik een ander gevoel als bij ‘Tiburg’. Er zit een aparte map in m’n hoofd voor Franse badplaatsen. Niet te verwarren met ouderwetse bad- en kuuroorden, zoals Locarno of Monte Carlo. Dat hoort in het submapje: ‘Vakanties van Opa en Oma’.
Het is ontstaan bij het logeren bij m’n grootouders. Eigenlijk verveelde ik me in een luxe omgeving en ging dus maar op ontdekking uit. In een afgeschoten ruimte op de vliering stonden hun koffers, beplakt met hotellabels uit verre landen. De plaatjes maakten het verlangen naar verre, onbekende oorden bijna ondraaglijk in die nauwe ruimte. Hoe zou het zijn om daar gemasseerd te worden voordat je aan het souper ging? Want geld zat! Morgen een rondvaart op het meer met een uitgebreide lunch. Je zou willen dat je mee had gekund. Als je die koffers openmaakte waren ze alleen maar leeg en roken naar mottenballen.
Tot ik in een voering een Kodakmapje tegen kwam dat afgestempeld was door de firma Chenier op de Promenade George V in Menton. Helaas, ook leeg. Koninklijke badplaats en kuuroord van Koningin Elizabeth, Keizerin van Oostenrijk en Queen Victoria. Als die het goed genoeg vonden, was het voor mijn opa een uitgemaakte zaak. Kennelijk hadden ze daar toen ook gelogeerd en foto’s bij de plaatselijke fotowinkel laten ontwikkelen.
Zou er nog iets over zijn van die grandeur? Daar kom je het snelste achter door een tripje met Google te maken. Drukke volgebouwde boulevards, veel verkeer op de benauwde promenades langs de zee. Costa Brava op z’n Frans. Wegwezen hier, al is het maar virtueel! Hoe zou het theatergebouw van het songfestival in San Remo er uit zien?
Met dank aan Google