De val
Een losgeblazen spinnenwebdraad en een rondvliegend afvalblad ontmoeten elkaar op Henne’s balkon. Door de harde wind draait het blad nog even wat wild in de rondte.
Op dat moment sluit een buurvrouw de trommel van de ondergrondse afvalcontainer en hangt het blad even stil, los van de muur, precies waar ik het hebben wil.
Herfstlicht
Buiten de gedichten uit de Jankfabriek van Anouk Josephina, de naam van een Belgische seniorenvereniging of als cursus bij de Natuurfotoworkshop is er ook nog het vroege herfstlicht op de Sociale Verzekeringsbank langs het spoor van Leiden-Centraal.
Ieder jaar vergeet ik weer wat voor aantrekkingskracht dat licht heeft. Misschien omdat ik het ook liever nog niet wil meemaken of omdat het bijna op vroeg zomerlicht lijkt. Het is vooral zacht licht. Niet zo indringend als Edward Hopper het licht op zijn monumentale villa’s schilderde. Dit is licht met open schaduwen, een beetje heiig. "Heiig is de beperking van het zicht door uiterst kleine droge deeltjes die in de lucht zweven maar zelf niet of nauwelijks zichtbaar zijn. Heiigheid legt door verstrooiing van licht in de minuscule deeltjes een rood- of blauwachtige sluier over het landschap.” (Wikipedia). Zijn die ramen anders ook zo blauw?
Daarom moest deze opname onscherp zijn, zoals dat alleen op foto’s kan. Het lijkt me onmogelijk dit ook zo te schilderen. Ik wilde een onpersoonlijke gevel die door dit vriendelijke licht veel van zijn harde nuchterheid was kwijtgeraakt. Door m’n camera schuin te houden werd de opgaande lijn versterkt en leek het gebouw de voorbode van een stralende toekomst. Het moet forenzen ‘s ochtends om half acht op dit perron een optimistisch gevoel geven. Niet heet en toch helder. Warmte achter glas. Laat die winter maar komen.
Theo
Een tussendoorfoto op de set van ‘de Noorderlingen’ met Theo en zijn moeder (Loes Luca) en een buurvrouw (Olga Zuiderhoek) in hun huiskamer.
Omdat ik van Gogh al eens eerder tijdens een interview had gefotografeerd, was ik benieuwd hoe hij zich op de set van een ander (Alex van Warmerdam) zou gedragen. Tijdens dat interview zat hij toen een beetje de branie uit te hangen. Ik wilde dat op een subtiele manier in beeld hebben. Hij leek zich schrap te zetten en schoof z’n stoel dicht tegen het schot van het bureau aan. Daardoor was er weinig plek voor z’n benen. Z’n hele rechteronderbeen legde hij dan maar op tafel, waardoor z’n bovenlijf er nog korter uit zag. Wel kokette laarsjes.
Toen ik met hem alleen kon werken zag ik iemand anders. Bereidwillig ging hij, op mijn verzoek, in een verduisterde ruimte zitten waar ik met een enkele lichtstraal probeerde om hem als iemand die in het donker een uitweg zoekt en tegelijk bespied wordt, vast te leggen.
Op de filmset was het opvallend met welk gemak hij zich hield aan de wensen van een collega-regisseur. De met liefde onderhouden Kreidler Florett waarop hij rond moest rijden, was een brommer die voortdurend kuren had. Die aanvaardde hij als een professional, zoals hij dat zelf in z’n films met z’n eigen acteurs ook zou hebben gedaan.
Doordat hij de rol van Willy, de schrik van de buurt, speelde, kreeg ik de indruk dat hij meer van zichzelf kon laten zien dan de rol die hij aannam als het om publiciteit over hem zelf ging. Hij kon zich ook aan regels houden als hij dat wilde.
Ik bewonder, op afstand, zijn vrijmoedigheid. Een echte luis in onze veilige pelsen.
Lee
Even naar het toilet gaan betekent dat je bij terugkomst in de zaal misschien een belangrijk stuk uit de oorlogsfilm “Lee” gemist hebt. Daarom maar meteen vanuit de gang een foto gemaakt om het verdere verloop een geheugensteuntje te geven.
Ik had geluk; deze zin is essentieel in het leven van Lee Miller. Maar zou het ook werkelijk zo tegen haar gezegd zijn? Onze interpretatie van vrouwonvriendelijkheid toen? Ik denk dat Lee op subtielere manieren is afgehouden van wat ze graag wilde, reportages maken over het verloop van de oorlog. Zeker als doordravende Amerikaanse in het Engeland van die tijd.
Door deze film kreeg ik een realistischer beeld van Lee Miller. Kate Winslet maakt van haar een veel steviger vrouw dan ik me uit boeken en foto’s had voorgesteld. Mooi acteerwerk als ze in haar stoel aan haar zoon probeert uit te leggen waarom ze er in zijn leven zo vaak niet was. In haar gezichtsuitdrukkingen zie je die lichte weerstand, tussen iets te moeten opdiepen uit een ver veelbelovend en verwarrend verleden en haar, op latere leeftijd, afnemende interesse in fotografie of schrijven.
De film laat haar eigenlijk eindigen als alcoholiste. Ze was er niet vies van, maar de geboorte van haar zoon en haar plezier in hogeschool koken in die tijd, komen nauwelijks aan de orde. Ook maakte ze nog steeds ongedwongen portretten van de kunstenaars, schilders en schrijvers die bij haar logeerden op Farley Farm. Maar na veel heroïsme is sterven aan de drank in films een ‘dapper’ einde. De onvrede tussen het moeten accepteren van een dagelijkse routine na zoveel diepgravende ervaringen zal haar hebben verward. En de vooroorlogse glamour was ook niet meer zo vanzelfsprekend.
Dit zou ze wel hebben gewaardeerd: sinds februari 2022 zijn meer dan 11.000 vrouwen uit vrije keuze in dienst gegaan bij de Oekraïense krijgsmacht.