franfotoblog

Huid & Honger

Leestekens aan de muur, mededelingen voor iedereen, ik kan er m’n ogen niet vanaf houden. Iedere boodschap heeft wel weer banden met andere. Links, bij mij om de hoek aan de Boerenwetering. Rechts, een foto van Cas Oorthuys uit de Hongerwinter. 

Die foto van Oorthuys ben ik nooit meer vergeten, sinds ik ‘m voor het eerst zag in een multimedia presentatie van Jeroen de Vries op de Dam. De foto van een uitgemergelde vrouw die een broodkorst naar binnen probeert te werken van Oorthuys, ging de hele wereld over met de reizende fototentoonstelling ‘The Family of Man’. Ze heeft dezelfde iconische kwaliteit als ‘Migrant Mother’ van Dorothea Lange. Allemaal oermoeders die lijden.
Maar bij deze foto moet je meer moeite doen om je voor te stellen waarom hij hier een foto van nam. Misschien pure registratie, nu of nooit, krijtletters zijn er maar even. 

“Zwarte Handel”, “Honger”, “Eist meer Brood” en “Kut”. Prelude, Thema & Uitleg. Kortere morsesignalen uit de Hongerwinter kan ik me niet voorstellen. Verstomde kreten van uitgehongerde Amsterdammers op een dichtgetimmerde woning. Het is vooral om dat “Kut” dat ik me er bij betrokken voel. Ook toen al het woord der woorden. 

Het lijkt wel of hier drie schrijvers bezig zijn geweest. “Eist” doet niet onder voor de eerste beste politieke slogan, dwingend en bescheiden. “Brood” geeft aan dat basisvoedsel al voldoende zou zijn, ze toch echt niet het onderste uit de kan eisen. Maar “Honger” is het hoofdonderwerp. Groot geschreven om aandacht te trekken, een keiharde cliffhanger. “Zwarte handel” krijgt geen verdere uitleg. Het is de hoogste regel, waarschijnlijk ontbrak de kracht om nog verder te schrijven. 

Zelf doen

Als ik verticale lijnen zie krijg ik meteen de neiging de wereld op te delen in vlakken. Je kunt er op wachten dat die vlakken zich vullen met mensen. Parallelle verhaaltjes. Samenhang lijkt te ontbreken, maar ze staan samen wel op één foto. 

Ik volgde een kleine zelfstandige die bezig was de wereld te ontdekken. Waggelend concentreerde hij zich op z’n stappen vooruit en het daarbij passende evenwicht. Hij scheen zich niet bewust dat z’n opa iedere stap nauwlettend in de gaten hield. De stamhouder hield z’n armen in z’n zij, om elk moment in te kunnen grijpen. Of uit trots over wat hij had voortgebracht. Het  rugby shirt suggereerde een band met een wat ruigere tak van sport, maar die horizontale strepen pasten uitstekend in mijn verticale indeling. Zijn houding kwam overeen met een vervaarlijke hondenman in de verte. 

Ze hadden eenzelfde doel, zorgen voor 'n wezen dat zichzelf nog niet weet te sturen. Op iedere foto die ik daar maakte is deze duistere figuur aanwezig. Het gangsterhoedje en de zonnebril moesten hem anoniem en onzichtbaar maken, hij hield mij scherp in het vizier. Als er ook maar iets niet beviel, zou hij die enorme hond op me af sturen. 

Eigenlijk stond hij hier natuurlijk die prinses te bewaken, die daar voor het eerst als een kip op hoge poten, wiebelend, een volwassen vrouw liep te imiteren. Die hakken waren echt nog te vroeg, maar je moet ergens beginnen. Peuter of puber; alles zelf doen. En er werd ondertussen een nieuwe deelnemer het laatste vlak ingerold.

Open doekje

Deze foto was ook als prentbriefkaart verstuurbaar. Er staan lijnen en stippellijntjes op de achterkant. Meegedrukt is ook een adres van de fotograaf: “Corn v.d. Maath  Vuchterdijk 87  ’S Bosch”. 

Het is dat gebaar aan het doek. Het heeft iets uitnodigends en fatalistisch. Moeten wij haar achterna, of gaat ze iets geheimzinnigs laten zien? Volg mij, of Hallo Hades? Het begint met die hand op de linkerheup, dan een koket geheven knie. De voet maakt het af, eindigend in een prachtige schoen. De zachte glans van het leer weerspiegelt een extra lamp. Alleen die hand aan het gordijn en de linkerschoen zijn scherp. Heeft hij/zij iets met dansen? Theatrale gordijnen suggereren dat, maar de rand van het vloerkleed en de vloerbedekking (balatum?) brengen je ineens weer terug in een huiskamer of een fotostudio. 

Dan het gezicht. Een open rechterhelft, vriendelijk en bijna mannelijk. De perfect aangelichte linkerhelft heeft geen enkele uitdrukking. Flinke onderkaak, kleine mond. Is de foto bedoeld als portret of ter promotie? Zitten we voor of achter het scherm? 

Al die tegenstrijdigheden maken dat ik er steeds weer naar moet kijken in de hoop dat ik er vandaag wel een oplossing voor vind. 

Iemand heeft ooit veel om deze foto gegeven. Ik vond ‘m in een goedkoop, bruinberookt metalen lijstje. Het steuntje aan de achterkant van verschoten nepfluweel is doorgezakt, en wordt met een veiligheidsspeld op z’n plaats gehouden. Er zitten nog papierresten op de achterkant, deze foto is ooit uit een album met zwarte bladzijden losgetrokken. Ik kan nog net “1933” ontcijferen. 

In iedere hoek drie punaisegaatjes, de foto is meerdere keren verhangen. Ook de vorige bewonderaar kwam er niet los van.