5 Mei
Ik ben er niet vies van om de betekenis van een foto ingewikkeld te maken. Er zal langer naar gekeken worden. Onder het mom van ‘we leven nou eenmaal in een complexe samenleving’ kan je veel verstoppen. Tot bijna op het onduidelijke af. Maar uiteindelijk moet er natuurlijk wel een samenhang te zien zijn.
Het is 5 mei, alles staat in het teken van herdenken. Na zoveel jaar weer een mooie tentoonstelling over de ‘Ondergedoken Camera’, nu in het Foam. Als symbool voor de verzetsfotografie is gekozen voor een foto van Charles Breijer. Hierop poseerde Cas Oorthuys met z’n Rollei tussen z’n jaspanden, z’n alpinopet op en een shaggie op z’n onderlip. Een onopvallend mannetje, maar wel met de zachte wraak hoe je met Duitse apparatuur, Duitse wandaden voor altijd vastlegde. In de stad hangen er affiches van. Voor het Tropenmuseum tref ik er een in een mupi die onophoudelijk wisselt met een poster van het Centrum Seksueel Geweld.
Op de beschermruit heeft iemand 4x “acab” gespoten en een cirkel met een hoofdletter A. Het symbool voor de anarchistische gedachte. Ik heb het thuis maar opgezocht: ”All Cops Are Bastards”. Een vlotte, nikszeggende slogan, voor anarchisten onder elkaar. Wij hebben hier geen ‘cops’. Of misschien dachten ze op de strekking van de foto mee te liften? Die druipers wekten wel m’n nieuwsgierigheid, alsof het tranen waren.
Daarna was het wachten op de juiste voorbijgangers zodat het geheel een wat actueler karakter zou krijgen. Deze is de mooiste. Zo’n blonde jongen op een fiets zou voor ‘de jeugd’ kunnen staan. Met z’n gesloten ogen lijkt hij aan al deze tegenstellingen voorbij te gaan, of niet belast te willen worden door het verleden. Ze willen het liever zelf uitzoeken. De zwart/witte Cas buigt zich bezorgd en beschermend over hen heen.
Kodacolor
Voor twee euro was ik weer vier jaar oud en bevond me op vreemd terrein. Alles zag er vergeeld uit. Een brede weg met aan weerskanten appartementen, liep uit op een heuvelachtig landschap. Overal stonden dikke auto’s met witte banden geparkeerd.
Aan de rechterkant palen met electriciteitsdraden, dat zag er Amerikaans uit. Die schoten ze altijd als eerste kapot als ze een bank of een trein hadden overvallen. Telegrafisten zaten dan voor niks te seinen en de sheriff wist van niks.
De achterkant van deze foto heeft een stempel, die belangrijk is: “This is a Kodacolor Print Made by Eastman Kodak Company T.M. Regis. U.S. Pat. Off. Week of December 1, 1952”. Dat klinkt specifiek, zouden ze dat op ieder afdrukje hebben gezet? Er zit een soort trots in, maar het voelt ook aan als een onderdeel van een onderzoek van de fabriek. Hoe lang blijven de kleuren geloofwaardig?
Dit is een oervorm van de amateur-kleurenfotografie. Professionele fotografen werkten al langer in kleur, maar dat werd betaald door tijdschriften of fabrikanten. Een enorme foto-amateurmarkt lonkte. Om een film te maken waar een kleurscheiding van de drie basiskleuren (cyaan, geel en magenta) op één drager verwerkt zat was al een probleem, ook het papier waarop je dat kon afdrukken moest nog worden uitgevonden. Dit is zo’n poging.
Er moet een bijzondere reden zijn geweest om deze foto te maken. Een test? In Photoshop werkt in “Selective Colour” vooral de magenta stand ingrijpend, en zie ik opeens de bomen in bloei staan. Mooi materiaal om uit te proberen, al was het kostbaar. Dat deze foto veel later is afgedrukt zou er op kunnen wijzen dat je lang deed met een rolletje, en er spaarzaam gefotografeerd werd. Zuinig aan dus, misschien zat Kodak helemaal op de verkeerde weg.
Toeval 3
Zou het instinct kunnen zijn? Het aanvoelen dat er iets gaat gebeuren? Is dat erfelijk of kun je het trainen? En levert het nog iets op?
Een favoriete manier is fietsend fotograferen. Alles ingesteld op de automaat en zomaar in het wildeweg afdrukken. Alleen maar je lens richten op iets dat je veelbelovend vindt, en dan maar op goed geluk hopen. Een beetje zoals Gary Winogrand werkte. Veel van zijn foto’s in groothoek; altijd scherp. Of hij altijd door z’n zoeker keek weet ik niet, wel het gevoel dat de foto al gemaakt was voordat men het in de gaten had. Of hij hing de onopvallende toerist uit die alles fotografeert. Vandaag de dag moet het helaas wat heimelijker.
Had ik dit ook kunnen maken als ik wel door de zoeker had gekeken? Misschien wel, maar m’n voorkeur voor evenwicht had de verticale lijnen vast gecorrigeerd. Zo heb ik er geen weet van, de camera heeft het gedaan. Alle toevalligheden worden opeens bijzonder. De synchroniteit tussen het meisje en de jongen op de ballustrade. Beiden in een wit T-shirt en jeans. En op het moment dat zij het elastiekje rond haar paardenstaart draait, maakt hij z’n schoenveters vast. Hoe ze in een driehoek van schaduwen en een metalen leuning past, of dat haar hoofd vrij van zijn broekspijp blijft. Als extra een bloedneus door de rode glazen van haar zonnebril.
Gelukkig dat er bij zoveel harmonie toch nog iets te raden over blijft. Het vleesachtige kokertje dat rechts onder in beeld ligt. Er staat een merkje op, maar welk? Misschien een speakerboxje? Welk soort muziek zou hier bij passen: “Aan de Amsterdamse Grachten”, Vivaldi, of Doug Sahm’s “groovin’ with the girls along the canals”, uit “Hello Amsterdam”?