Fran Fotoblog

24 | 8 | 2022

219

Het Nieuws

Beelden gebruikt in een paneldiscussie tussen journalisten op NPO Radio 1. Men besprak een incident met politieagenten en de eerste uitzending van een vierdelige televisieserie over Bill Cosby. Lekker rellerige, suggestieve beelden.

Dat hoort bij iedere aankondiging die wel eens de Waarheid boven water zou kunnen krijgen. Altijd fragmenten, want meer hebben we nog niet. Maar blijf kijken!
De twee agenten op links zijn onherkenbaar gemaakt, om ze tegen ons te beschermen. Opeens komen de ouderwetse zwarte balkjes je weer voor ogen, waardoor ze eigenlijk meteen verdacht zijn. Ze tillen een man uit hun patrouillewagen en leggen hem op straat. Maar op deze foto zouden ze hem ook aangereden kunnen hebben. Als je iemand niet rustig kan krijgen, wil je een snelle methode om hem af te koelen. Op straat leggen doet toch teveel aan vuilnis denken. Dat dit filmpje uit een andere politiewagen is geschoten maakt het nog raadselachtiger. Daar ook paniek?

Om het geval “Cosby” te illustreren was er gekozen voor de klassieke arrestatiefoto. Er hadden ook mannen in keurige pakken met zonnebrillen uit z’n huis kunnen komen om kartonnen dozen naar een auto te brengen. Deze is beter, omdat Cosby zich schijnbaar nederig gedraagt, wat al een halve schuldbekentenis lijkt. De agent op links is hierbij essentieel, anders zou deze foto gewoon ergens op straat gemaakt zijn. Z’n slappe pet verhoogt het realiteitsgehalte. Vast voor dag en dauw aangebeld en geen tijd gehad om z’n schoenen te poetsen. Meneer op rechts is natuurlijk een advocaat.

Het is goed dat de discussie tussen maker en inhoud in deze serie opnieuw gevoerd wordt. Hoe kon een monster zulke schattige én emancipatoire shows maken? We hebben moeite om de kunstenaar van z’n werk te scheiden. Een sterk punt van de Cosbyshow was de toegankelijkheid. De formule van de goede sitcom geeft je het gevoel dat je zelf in die huiskamer zit, er ook bijhoort en alles over deze mensen weet.

Dictators omringen zich op foto’s ook graag met dieren, bloemen en vooral kinderen.

21 | 8 | 2022

218

Foetsjie

Hoe zou het zijn om gewetenloos te fotograferen? Zonder enige kennis van fotogeschiedenis, techniek of esthetiek? Er stond een doorzichtig plastic filmcontainertje bij het Juttersdok voor € 0,25. Een Fujifilmpje, kleurnegatief. Meteen laten ontwikkelen bij Key Color. Mwàh.

Eerste reactie was een lichte teleurstelling, geen echt spannende foto’s. Een scheepswerf, een camping en een huiskamer. Nergens een kip te zien. Weer zo’n fotograaf die het liefst in ‘schone’ beelden denkt. D.w.z. zonder mensen. Natuurlijk zijn die vlekachtige verkleuringen wonderbaarlijk. Omdat ze niet de bedoeling waren, en toch natuurlijk overkomen. De roze gloed op die bodywarmer lijkt op een techniek uit de 80-er jaren om een diafilm als kleurnegatief (of omgekeerd) te laten ontwikkelen; het z.g. ‘cross-processen’. Maar dat zou dan als geheel zijn gebeurd, niet gedeeltelijk. Hier is langs de randen iets mis gegaan. Dit is buiten de wil van de fotograaf ontstaan.

Maar ik was meer benieuwd naar de anonieme sfeer en de reden dat je zulke foto’s maakt. Dit is bewijsfotografie. Hier stonden we op de camping, m’n eettafelhoek ziet er zo uit en ik wil iets vastleggen dat anders nooit te zien is: de kiel van mijn boot. Het soort foto’s dat je voor de verzekering maakt, zonder enige emotie.

Verleidelijk om die nietszeggendheid te verbinden aan een vorm van gevoelloosheid. Te zien op die foto van de eetkamerhoek, een directe uppercut onder de gordel. Iedere prikkel tot plezier of persoonlijkheid wordt hier verstikt. Walker Evans anno nu. Een glazen pronktafel, met zwaar koperen voorwerpen erop. En natuurlijk scheepsattributen.

Die bank staat te dicht bij die stoel en tafel staat bijna klem tegen de muur. Hier zal nooit iemand zitten. Nu snap je waarom zestienjarigen weglopen van huis om nog iets van hun leven te maken. De treurigheid van een leven zoals ieder ander en er ook nog deze doorsneefoto’s van te maken. Maar door die zuurstokkleurtjes toch weer spannend.

17 | 8 | 2022

217

Alkmaar 1954

Met dit panorama opende het eerste fotoboek dat ik ooit zag. Het verscheen als souvenir tijdens de viering van 700 jaar stadsrechten voor Alkmaar, in 1954. De foto is gemaakt op het dak van het Murmelliusgymnasium aan de Bergerhout.

Ik vond het een prachtige opening voor een boek, het leek wel of je kwam aangevlogen, heel filmisch. Nu gaat het beginnen. Dat m’n dagelijkse omgeving in een boek voorkwam, was raar. Alsof het allemaal zo belangrijk was wat er zich in dat stadje afspeelde. Ik vond dat stom, de mensen op de foto’s had ik nog nooit gezien en waren bijna allemaal oud. Er woonden schijnbaar alleen maar bejaarden om me heen.

Toen geen enkel besef hoe zo’n boek kan ontstaan. De namen van de fotografen die hiervoor naar Alkmaar waren gekomen leerde ik later kennen; Henk Jonker, Eva Besnyö, Ad Windig, Maria Austria en Aart Klein. Allemaal Amsterdamse GKF leden. Achterin ‘Alkmaar’ staat dat “de foto’s werden gekozen uit de inzending van een fotowedstrijd (!), door het gemeentebestuur van Alkmaar uitgeschreven onder fotografen aangesloten bij de Gebonden Kunsten Federatie”. Zouden ze de verschillende onderwerpen eerlijk verdeeld hebben, of was ieder maar wat gaan doen?

Ik probeerde me later voor te stellen hoe Jonker daar op het dak had gestaan en gedacht had. Z’n hoofdonderwerp was natuurlijk de Singel die ooit ‘de Spanjaarden had tegengehouden’. Zou het licht voldoende zijn om een vergezicht mogelijk te maken en tegelijk de auto’s op de Kennemersingel geen schimmen te laten worden, door een langere sluitertijd? Er moest verkeer op zo’n foto, anders leek Alkmaar een dooie stad die niet met de tijd meeging. Dan maar zo weinig mogelijk.

Eigenlijk ook het mooiste standpunt dat je je kunt voorstellen. De Grote Kerk (protestant) domineert het silhouet, links ervan de Waagtoren (kaasmarkt) en rechts de toren van de Dominicuskerk (katholiek). Helemaal rechts de Molen van Piet en de St. Jozefkerk. Alkmaar in een notedop, in het nog wat mistige voorjaar. Alles moest nog beginnen. Nu verder bladeren.

14 | 8 | 2022

216

En masse

De herhaling, of de massa zal altijd indrukwekkend blijven. Alsof 1x niet genoeg is. Doet meteen denken aan steeds dezelfde reclameboodschappen, het dancepubliek, voetbalwedstrijden en massademonstraties. Dingen waar je liever niets mee te maken wilt hebben. Teveel is echt te veel.

Daarnaast is er het unieke van een voorwerp of onderwerp. Walter Benjamin schreef in ‘Het kunstwerk in het tijdperk van zijn technische reproduceerbaarheid’, dat er door herhaling verlies ontstaat in intrinsieke waarde. Dat zou betrekking kunnen hebben op deze foto. Maar ik keek meer naar de symbolische betekenis van het ‘in hokjes opslaan’ in een massa.

Het leek me heel benauwd maar ook geborgen. En je kunt rustiger kijken naar ieder individueel paar, je voorstellen dat ze toch van elkaar verschillen doordat ze steeds iets anders staan opgesteld. Zouden ze elkaar kunnen horen? Staan ze te wachten tot zij ook aan de beurt zijn? Zijn het liftkooien? Is er een band met het existentialisme?

Als je ieder paar van dichtbij bekijkt zie je verschillen, ook al zijn het dezelfde basisfiguurtjes. Ogen en wenkbrauwen zijn zo verfijnd aangebracht, dat moet handwerk zijn. Maar over de rest van het uiterlijk heb ik m’n twijfels. Teveel jongetjesachtig. Alsof je dit niet helemaal serieus hoeft te nemen. De heterostellen uit dezelfde productie doen misschien wel rare dingen met elkaar, zoals hier de bruid scheel laten kijken als ze achterover hangt tijdens het dansen, maar ze zien er wel volwassener uit.

De gedachte aan massatrouwerijen zoals Mr. Moon ze organiseert in Zuid Korea, ligt om de hoek. Zijn dat fake trouwerijen? Propaganda? Een ander gevoel voor collectiviteit of westerse argwaan? Toch zijn we niet te beroerd om het hier op een taart te zetten. Handel is handel.