franfotoblog

Chaos in beeld 1

Ik merk dat ik meer dan vroeger geïnteresseerd raak in de verbeelding van onduidelijkheid, beelden die niet meteen meer te verklaren zijn, chaos. Hoe je, getraind in het kijken, toch nog voor verassingen komt te staan, terwijl er niets speciaals gebeurt. Maar genoeg om te blijven kijken. De verwondering over het alledaagse, ook als het zich niet meteen herkenbaar aan ons voordoet.

Voorlopig is de makkelijkste ingang: een veelheid. Chaos kan alleen ontstaan als er van verschil sprake is. Een foto van een puinhoop van allemaal dezelfde gebroken ontbijtbordjes heeft ook de aantrekkingskracht van herhaling van dezelfde vorm of functie, en daardoor een zekere orde in zo’n berg afval.

Deze foto heeft nog iets te veel herkenningspunten door de kleuren, het raster van een beeldscherm, de getallen, menselijke vormen en patronen. Maar van alles net even te weinig om helemaal zeker te zijn dat dit een beeld is van de tv uitzending van de voetbalwedstrijd tussen Nederland en Engeland. De scheidsrechter (lichtblauw) probeert in de zeventiende minuut te bemiddelen tussen Harry Kane (wit) en een paar Nederlandse verdedigers.

Soms vraag ik me af hoe dat in de schilderkunst heeft plaatsgevonden. Waarom zijn die schilders ooit abstract gaan werken? In wat voor tijden deden ze dat? Op m’n lievelingsplaat deze ochtend staan klavecimbelconcerten van Bach. Je hoort drie of vier klavecinisten flink door elkaar rinkelen, begeleid door een flink orkest. Ook dat lijkt op chaos, ik kan het ene instrument niet van het ander onderscheiden, maar Bach weet er altijd structuur aan te geven.

Echte chaos, daar ben ik nog niet aan toe. Laat het er maar een beetje op lijken.

Sluitsteen

Ik ga er van uit dat er van een mankement sprake was en dat dit nu verholpen is. Bij navraag bleek dat het om een lekkage ging. De firma Waternet was hier.

Het ging mij om de anonieme arbeid die daarvoor nodig is. Werk waar je voor op je knieën moet. Handenarbeid die in de geschiedenis verdwijnt. Als ik dat historische moment van die laatste steenlegging niet had gefotografeerd, zou het bewijs van deze handeling ontbreken. Ik heb de naam van die laatste steenlegger ook niet genoteerd. Weet nu al niet meer welke sluitsteen hij gebruikte.

Het enige bewijs dat hij z’n werk goed heeft gedaan werd door zijn maat vastgelegd, maar zal toch in een ander dossier, namelijk “Klus gedaan” bij Waternet worden opgeslagen. Dit is optimale bedrijfsfotografie, pure registratie. Walker Evans eat you heart out! Hoe zou het zijn om daar een expositie van te maken? Fotografie gemaakt zonder enige emotie.

Meneer Katan

Ik bedenk me nu pas dat ik hier eigenlijk weer bezig ben met een vraagstuk uit 1967. Nooit opgelost. Afkomstig van Hans Katan, voor mij toen de meest inspirerende fotografiedocent op de akademie St. Joost in Breda.

Hij zei: “Als je op een vuilnisbelt staat en je ziet iets bijzonders, maar het ligt niet helemaal zoals jij dat wilt, moet je het dan beter leggen of achter je rug gooien en hopen dat het wel goed terecht komt?”

Je loopt op straat, de verrassing van een ‘vondst’ is daar het grootst. Je ziet iets opmerkelijks, er klopt iets niet of juist wel, je maakt een foto. Of je neemt het meteen mee naar huis en legt het in de scanner en isoleert het. De eerste foto is realistisch, de tweede kunstmatig. Een chique lint in verval, onderdeel van straatvuil of op zichzelf staand. Wat is het verschil tussen objectief of subjectief fotograferen, daar ging zijn vraag natuurlijk over. Laten zoals het is of ingrijpen? Tot hoever mag je gaan met het veranderen van de werkelijkheid?

Voor beide opnames gaat het ook om de bijbetekenis. Wat denken we als we dit hebben gezien? Willen we een tegenstelling of een eerbetoon? Voor deze blog mag ik alles, beide oplossingen hebben ‘soul’, er is niet één oplossing.

Ik kan ze ook nog naast elkaar zetten als een soort verloop in tijd. Van anoniem naar speciaal. Maar ze gaan ook over meer over dan dit lintje. Het zijn die vijf letters. Ik leun op een reputatie, een legende. Als er ‘Hema’ op had gestaan was ik waarschijnlijk doorgelopen.