Woewoe Hengheng
Ik herkende haar meteen op die boekcover, daarna ging m’n oog door de omgeving. Inderdaad een foto van Ed van der Elsken, deze zie je niet zo vaak. Fantastisch, dat je een foto zo een extra lading kan geven. Zou die serie zelf geen boekje waard zijn? “Ed & de Nozems”. Tenslotte heeft hij met Jan Vrijman deze inheemse stam als eerste gelocaliseerd en benoemd.
Maar dan moet het verschijnsel wel precieser omschreven worden. Nu wordt de typering ‘nozem’ vaak gezien als een afkorting voor: “Nederlands Onderdaan Zonder Enige Moraal” (Wikiwoordenboek). Deze poging tot neutralisering geeft na zoveel jaren nog steeds aan hoe gevaarlijk deze beweging was. Niemand kon iets tegen ze doen, deze jongens waren verre van ‘onderdaan’-ig. Het leger moest eigenlijk paraat staan.
De naam is door Vrijman en van der Elsken bedacht; zelf vonden die jongens zich geen verschijnsel. Ze hadden dezelfde leeftijd en ontmoetten elkaar in los verband op de Haarlemmerdijk of Nieuwmarkt. Ook in Alkmaar had je toen jongens die op zaterdagavond op hun knetterende Benelli’s en NSU’s door de verlaten Langestraat heen en weer reden. In de woningen boven de winkels sprak men daar schande van.
Bij Van der Elsken’s foto’s gaat het om het imponeren. Je brommer laten steigeren om te laten zien dat je die kracht volledig onder controle hebt. Je aan niets gebonden bent en je er ieder moment vandoor kan gaan. En om indruk op meisjes te maken natuurlijk. Daarom zorgt Van der Elsken dat ze nog net in beeld staat.
Het haar opgespoten met haarlak, de ‘suikerspin'. Ook een vorm van imponeren. Een gazen shawl-tje om het op z’n plaats te houden als je achterop zit. Door die vlinderbril krijgt ze dromerige, amandelvormige ogen. Als Van der Elsken haar even apart neemt, weet ze precies hoe ze moet kijken. Een romantische vrouw gekleed op snelheid en avontuur. Roesjes en leer. Madame de Pompadour in een kooi vol gorilla's.
Woede, Ingrid Hoogervorst – De Bezige Bij, 2003 | Amsterdam, Ed van der Elsken – Van Holkema & Warendorf, 1979