Jo
Ik zie een gezicht en voel me ongemakkelijk. Er zit iets teveel wilskracht in. Hypnotiserend. Ik probeer alleen naar haar rechter- of linkerhelft te kijken. Maar beiden lijken me aan te staren, alsof ik er niet toe doe, ik iets stoms gedaan heb. Eigenlijk kijkt ze over me heen. Iets anders is belangrijker.
Het is Jo Boer. Kunstenares, avonturierster, maar vooral schrijfster. Als ik me omdraai voel ik nog haar ogen in m’n rug. Soms lijkt het of je als fotograaf geen moeite hoeft te doen om een indringend beeld te maken. De geportretteerde heeft genoeg uitstraling om direct over te komen en een permanente indruk achter te laten.
Zouden sommige gezichtsvormen niet voorgoed verdwenen kunnen zijn? Ik kreeg dat gevoel bij het bekijken van de foto’s van Breitner. Door de industriële revolutie waren er veel mensen uit de provincies naar de stad getrokken. Boerendochters werkten als meiden bij de elite. Juist deze types zocht Breitner wegens hun “eigendommelijk” karakter, zoals hij dat noemde. Ruwe koppen met schoonheid en werkelijkheid verbinden.
Hier wordt een indringende persoonlijkheid ook versterkt door de positie van de camera. Door een wat hoger standpunt lijkt het of Jo je ieder moment naar je strot kan vliegen. Zo kijk je als je net ruzie hebt gemaakt. Het wit onder haar ogen en de hoog opgetrokken schouders duiden op een naderende katachtige sprong.
De haardracht, de grijstinten, de filmsterrenfoto-onscherpte of het preegje van ‘studio Frans Hals’, alles doet vooroorlogs aan. Late twintiger jaren? Korte jongensachtige kapsels uit Berlijn, de Bauhaus bevrijding, de Nieuwe Zakelijkheid. Jo Boer werd geboren in 1907. Haar meest schrijnende roman gaat over haar jeugd: Kruis of Munt.